Limburgs Programma Landelijk Gebied

Stikstofreductie en natuurherstel staan onder andere door Europese regelgeving hoog op de agenda van de Rijksoverheid. Samen het hen en samen met de Limburgse gemeenten, natuurorganisaties, ondernemers en alle belanghebbenden maakt Provincie Limburg plannen hiervoor. Provinciale Staten van Limburg hebben besloten zich maximaal in te zetten voor het behalen van de richtinggevende doelen vanuit het Rijk. Daarom werken we aan een Limburgs Programma Landelijk Gebied (LPLG). In vier gebieden kijken we naar haalbare, uitvoerbare en doelgerichte ontwikkelpaden en maatregelen. Wat moet er gebeuren en waar liggen de kansen? Vanuit deze schaal werken we toe naar één gebiedsplan voor heel Limburg. Dit moet uiterlijk 1 juli 2023 aangeboden worden aan de Rijksoverheid. Zij stellen in de komende jaren geld beschikbaar om de maatregelen uit te voeren.

Natuurdoelanalyses

De Provincie Limburg heeft voor 19 Natura 2000-gebieden een natuurdoelanalyse (NDA) opgesteld. Deze rapporten zijn verplicht voor alle stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden vanuit het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering 2022-2035, op grond van de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering (WSN). Een NDA geeft op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten aan wat de actuele kwaliteit is van de natuur in het gebied. Daarnaast wordt in beeld gebracht welke knelpunten (‘drukfactoren’) de kwaliteit van de natuur bedreigen. Ook worden maatregelen benoemd die verdere verslechtering van de natuurtypes of bedreiging van soorten kunnen voorkomen en ervoor zorgen dat gestelde natuurdoelen behaald kunnen worden. De NDA’s zijn concepten die nog een aantal stappen doorlopen. De ecologische analyses vormen wel de input voor beleid dat opgeschreven wordt in een Limburgs gebiedsprogramma in het kader van het Limburgs Programma Landelijk Gebied (LPLG) en kunnen tot bijstelling van de Natura 2000-beheerplannen leiden.

Uit de NDA’s blijkt dat het in Limburg niet slechter gaat dan al bekend was. In de beheerplannen voor de Natura 2000-gebieden was de slechte staat van de natuur al bekend. De NDA’s moeten antwoord geven op de vraag: ‘Gaan we de condities ten behoeve van de realisering van de doelen halen met de uitgevoerde en voorgenomen herstelmaatregelen?’ Zo niet, dan luidt de extra vraag ‘Voor welke omgevingscondities zijn aanvullende maatregelen nodig om deze condities wel te behalen?’. Op deze wijze is per natuurdoel in de analyse een eindoordeel te lezen. Gekeken wordt naar de invloed van drukfactoren zoals stikstofneerslag. Daarbij wordt de vraag beantwoord of het behoud van natuurdoelen onder die omstandigheden geborgd is en of het behalen van de instandhoudingsdoelen binnen bereik blijft met de voorliggende natuurherstelmaatregelen. Het rapport geeft aan voor welke doelen er reductie van stikstofdepositie moet plaatsvinden. Er worden in het rapport geen uitspraken gedaan over de omvang en aard van deze bronmaatregelen. In de rapporten wordt in belangrijke mate gebruik gemaakt van eerdere onderzoeken en analyses. Ook als er aanvullend onderzoek nodig is dan wordt dit benoemd in de analyse. Niet alleen stikstof is belangrijk; ook water speelt een belangrijke rol. Daarnaast is van belang of de oppervlakte van de verschillende natuurtypen groot genoeg is en of gebieden voldoende met elkaar verbonden zijn.

In de NDA’s is aandacht voor habitattypen. Dit is een geheel van planten en dieren die van elkaar afhankelijk zijn met karakteristieke kenmerken. In Limburg hebben we bijzondere habitattypen, sommige komen in Nederland verder niet voor. Het is belangrijk deze natuur te beschermen. In de rapporten wordt per habitattype of aangewezen soort een oordeel gegeven. Steeds kunnen er drie uitkomsten zijn:

• ‘Ja’ – we kunnen zeker zijn dat de genomen of geplande maatregelen voldoende zijn om het natuurtype of de soort te behouden en te herstellen.
• ‘Ja, mits’ - we kunnen zeker zijn dat de genomen of geplande maatregelen voldoende zijn om het natuurtype of de soort te behouden, maar voor het herstel zijn aanvullende maatregelen nodig.
• ‘Nee, tenzij’, het is niet zeker dat de genomen of geplande maatregelen voldoende zijn om het natuurtype of de soort te behouden en te herstellen.

In Limburg is de uitkomst van de beoordeling van de verschillende habitattypen in de NDA’s in veel gevallen ‘Nee, tenzij’. Er zijn echter ook habitats waarvoor een 'Ja' of een 'Ja, mits' geldt. Natuurherstelmaatregelen hebben hier de afgelopen jaren aan bijgedragen. In Zuid-Limburg zijn de resultaten over het algemeen positiever dan in Noord- en Midden-Limburg.

• Natuurdoelanalyses 2023

Richting effectief beleid

De analyses maken het mogelijk om het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering te beoordelen op effectiviteit. Daarom moeten de rapporten antwoord geven op de vraag ‘Gaan we de condities ten behoeve van de realisering van de doelen halen met de uitgevoerde en voorgenomen herstelmaatregelen?’ Zo niet, dan luidt de extra vraag ‘Voor welke omgevingscondities zijn aanvullende maatregelen nodig om deze condities wel te behalen?’. Per natuurdoel is in de analyse een eindoordeel te lezen. Gekeken wordt naar de invloed van drukfactoren zoals stikstofneerslag. Is het behoud van natuurdoelen onder die omstandigheden geborgd en blijft het behalen van de instandhoudingsdoelen binnen bereik met de voorliggende natuurherstelmaatregelen? Het rapport geeft aan voor welke doelen er reductie van stikstofdepositie moet plaatsvinden. Er worden in het rapport geen uitspraken gedaan over de omvang en aard van deze bronmaatregelen. In de rapporten wordt in belangrijke mate gebruik gemaakt van eerdere onderzoeken en analyses. Is er aanvullend onderzoek nodig? Dan wordt ook dit benoemd in de analyse. De NDA’s bieden input voor het Limburgs Programma Landelijk Gebied  waarin de maatregelen opgenomen worden.

De NDA’s zijn voor advies voorgelegd aan de Ecologische Autoriteit (EA). Zij toetst de analyses en geeft adviezen over alle natuurdoelanalyses van de provincies.

Richting beleid in vier deelgebieden

We willen Limburg indelen met voldoende natuur én ruimte voor economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Daarom kijken we naar de invloed van ons verkeer, onze industrie en de agrarische sector. Dat doen we lokaal in vier gebieden. Overal starten we met het inventariseren van de visies op het gebied. Iedere partner in de coalitie brengt oplossingsrichtlijnen in. In ‘ontwerp-sessies’ komen we daarna tot een eerste combinatie (synthese) van keuzes voor de gebieden. De Provincie schrijft vervolgens het concept programmaplan en legt dit ter advisering voor aan de PLC partners. Hierin is ook plaats voor de landelijke regelingen. Dit programma wordt ter toetsing aan het Rijk aangeboden en vormt de basis voor financiering vanuit het Rijk voor concrete maatregelen en projecten in de provincie. Hieronder vindt u de indeling en de gemeenten die hierbij betrokken zijn.

De Peel (zie ook Novex De Peel)

• Betrokken gemeenten: Horst aan de Maas, Leudal, Nederweert, Peel en Maas, Venray en Weert
• milieufederatie
• Provincie Limburg
• terreinbeheerders
• vertegenwoordigers agrarische sector
• waterschap

Maasduinen

• Betrokken gemeenten:  Bergen, Gennep, Mook en Middelaar en Venlo
• Natuur en Milieufederatie Limburg
• Provincie Limburg
• terreinbeheerders
• vertegenwoordigers agrarische sector
• waterschap

Meinweg, Roer- en Swalmdal

• Betrokken gemeenten:  Beesel, Echt-Susteren, Maasgouw, Roerdalen en Roermond
• Natuur en Milieufederatie Limburg
• Provincie Limburg
• terreinbeheerders
• vertegenwoordigers agrarische sector
• waterschap

Zuid-Limburg

• Betrokken gemeenten:  Beek, Beekdaelen, Brunssum, Eijsden-Margraten, Heerlen, Gulpen-Wittem, Kerkrade, Landgraaf, Meerssen, Maastricht, Simpelveld, Sittard-Geleen, Stein, Valkenburg aan de Geul, Voerendaal en Vaals
• milieufederatie
• Natuur en Milieufederatie Limburg
• Provincie Limburg
• terreinbeheerders
• vertegenwoordigers agrarische sector
• waterschap

Maatregelen

In de transitie naar een toekomstbestendig Limburg zijn er verschillende doelen en verschillende maatregelen. De maatregelen die al vorm hebben gekregen in bestaand beleid hebben we hieronder op een rij gezet. Deze lijst wordt de komende maanden en jaren verder aangevuld vanuit zowel de brede kijk op Limburg als de lokale input vanuit de vier gebieden.

Vrijwillige uitkoop

Vrijwillige uitkoop van bedrijven is één van de middelen om de natuur te beschermen. In Limburg werden 25 Limburgse boeren in de buurt van Natura 2000-gebieden opgekocht met geld dat het Rijk hiervoor beschikbaar stelde (MGA-1-regeling). Belangrijk voor de natuur en voor perspectief voor boeren die graag door willen. Ondernemers Gert (55) en Rianne (54) Krol vonden het een lang, lastig en spannend traject. “Er waren veel vragen over de opkoopregeling van het Rijk bij de Provincie en bij ons, en je neemt ook niet zomaar afscheid van het bedrijf waar je jarenlang met hart en ziel aan hebt gewerkt. Toch zijn wij zeker van onze zaak.” Meer over de vrijwillige opkoop leest u in Grote eerste stap in stikstofaanpak Limburg: 25 vrijwillig aangekochte veehouders. Inmiddels werkt het Rijk aan drie nieuwe regelingen voor bedrijven die veel stikstof uitstoten. De definitieve regelingen zijn (binnenkort) te vinden op Landbouw | Maatregelen | Aanpak Stikstof.

Natuur versterken

Bomen en heggen

De Limburgse aanpak Bossen streeft naar een gezond, toekomstbestendig en groter bosoppervlakte met meerwaarde op het gebied van biodiversiteit, opslag van koolstof, vasthouden van water, ruime wandelgebieden, Speciale aandacht is er voor het inrichten van de overgangsgebieden rondom Natura 2000-gebieden en de eigen inbreng van inwoners.
Stichting Urgenda gaat binnen het project Meer Bomen Nu in Limburg 30.000 bomen en struiken uitdelen. Jonge zaailingen en stekken verhuizen van kansarme plekken in natuurgebieden naar kansrijke plekken bij boeren en burgers. Zo worden meer mensen betrokken bij het versterken van de natuur in Limburg. Lees hier meer over in Meer Bomen Nu ook in Limburg.
Ook de aanleg van heggen en holle wegen kan de natuurfunctie in Limburg versterken. Hiervoor zijn subsidies beschikbaar. Gemeenten in Nederlands Limburg kunnen tot en met 31 augustus een aanvraag doen voor het herstellen, aanleggen en beheer van landschapselementen in het agrarisch buitengebied. Meer over de doelen en voorwaarden van de subsidie is te vinden in de Subsidie Landschapselementen en Voedselbossen 2022-2023.

Voedselbossen

Experimenteren met nieuwe en duurzame vormen van voedselproductie is belangrijk. De kennis die we opdoen kunnen we delen en op meer plaatsen toepassen. Zo versterken we ons Limburgse landschap. Voor de aanleg van een voedselbos van minimaal 0,5 hectare is subsidie beschikbaar tot maximaal 75.000 euro voor een stichting of agrarische onderneming. Lees meer in Impuls voor Limburgse landschapselementen en voedselbossen.

Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap

Met behulp van de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap 2021 (SKNL 2021) worden vergoedingen gegeven voor omvorming van landbouwgronden naar natuur, de inrichting van nieuwe natuurterreinen en maatregelen die leiden tot een versnelde realisatie/omvorming van bestaande natuurterreinen (kwaliteitsimpuls). Lees meer op Aanleg en beheer natuurgebieden.

Natuurinclusieve landbouw

Provincie Limburg maakt één miljoen euro vrij voor natuurinclusieve landbouw. Met het beschikbare geld wordt onder meer gewerkt aan de invoering van een biodiversiteitsmonitor en kunnen pilotprojecten en inspiratiebedrijven geholpen worden. Ook is er ruimte voor coaching en begeleiding voor bedrijven die willen omschakelen en wordt er een start gemaakt met het opzetten van een (bodem-) kennisplatform en een provinciaal Landbouwloket. Lees meer op Limburg draagt bij aan natuurinclusieve landbouw.

Natuur- en milieuvriendelijker landbouwbeheer

De Provincie Limburg stelt ruim € 69 miljoen subsidie beschikbaar voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) voor de periode 2023 tot en met 2028. Daarmee kunnen agrariërs en particulieren hun landbouwgrond natuur- en milieuvriendelijker beheren. Het is een reddingsboei om de inmiddels zeer kwetsbare vogel- en habitatsoorten te behoeden voor uitsterven. Zie Limburgse reddingsboei van ruim €69 miljoen voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer.

Regionaal voedselsysteem

Het Regionale Voedselsysteem Zuid-Limburg is een samenwerkingsverband van schakels uit de regionale voedselketen, de overheid en het onderwijs. We willen samen met onze partners, Rabobank en Visit Zuid-Limburg, bijdragen aan een krachtige (zuid-) Limburgse agrifoodsector. Via dit project faciliteren we de marketing, inclusief een keurmerk, logistiek, een foodhub en andere services. Lees meer op Regionaal voedselsysteem Zuid-Limburg.

Waterkwaliteit verbeteren

Vanaf januari 2023 komen ook water- en klimaatmaatregelen in aanmerking voor de regeling  Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Hierdoor wordt ingezet op onder andere het verhogen van het organische stof gehalte in de bodem (meer CO₂-opslag), op het vasthouden van water en op een kwaliteitsverbetering van het oppervlakte- en grondwater volgens de Kader Richtlijn Water (KRW). Deze heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater in Europa te waarborgen. Zie Limburgse reddingsboei van ruim €69 miljoen voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer .

Hierdoor wordt ingezet op onder andere het verhogen van het organische stof gehalte in de bodem (meer CO₂-opslag), op het vasthouden van water en op een kwaliteitsverbetering van het oppervlakte- en grondwater volgens de Kader Richtlijn Water (KRW). Deze is in 2000 van kracht gegaan en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater in Europa te waarborgen.

Andere maatregelen voor een betere waterkwaliteit zijn:

• het beschermen van de natuur bij rivieren en beken
• het water in de rivieren schoner te maken. Bijvoorbeeld door het rioolwater nog strenger te zuiveren in bestaande installaties of door de opbouw van innovatieve filtersystemen in natuurgebieden zelf;
• het creëren van vispassages;
• het herinrichten of verbreden van overige beken.

Meer per­spec­tief en mid­de­len no­dig voor pro­vin­ci­a­le stik­stof­plan­nen

Samen met de andere provincies hebben we onze zorgen geuit over de haalbaarheid van de stikstofplannen van het Rijk. Woensdag 14 december stuurden we onze notities naar een commissie van de Tweede Kamer, waarin we kenbaar maken wat we nog nodig hebben van de overheid om de klimaat- en stikstofdoelen te kunnen halen. 1 juli 2023 moeten de provinciale plannen voor het landelijk gebied op tafel liggen. Vooralsnog biedt het kabinet geen duidelijkheid over regionale doelen voor natuur, water en klimaat. We zien allerlei kansen als het gaat om het op vrijwillige basis vrijspelen van grond.

Er melden zich geregeld agrarische ondernemers, die vrijwillig hun bedrijf en percelen te koop aanbieden. Deze ondernemers willen we perspectief kunnen bieden en daarvoor zijn middelen en regelingen nodig. We hebben de steun van het Rijk nodig om te werken aan een duurzaam toekomstperspectief. Lees meer op Meer perspectief en middelen nodig voor provinciale stikstofplannen.

Meer info of vragen?

U kunt met vragen over de gebiedsplannen contact opnemen met de gebiedsmanagers of een e-mail sturen aan limburgsprogrammalandelijkgebied@prvlimburg.nl