De Groene Long richt zich op het Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Hiermee ligt het accent op het landelijke gebied, omringd door de stedenring Maastricht, Sittard-Geleen en Parkstad-Limburg. Het verbinden van Stad en Land vormt een wezenlijk onderdeel van de opgaven van de Groene Long.
"De opgaven in de Groene Long zijn fors", vertelt François. "Het verbeteren van de bodemkwaliteit, het bevorderen van de waterkwaliteit, het vergroten van de biodiversiteit, het verminderen van de stikstof en de nitraatuitspoelingen zijn opgaven die vragen om een omslag in aanpak. Van een sectorale aanpak van opgaven naar een systeemgerichte aanpak en daarnaast van denken vanuit kwantiteit naar denken vanuit kwaliteit. Dit alles vanuit het oogpunt dat de unieke natuur en het Zuid-Limburgse landschap leidend zijn voor de ontwikkelingen en investeringen die we doen."
De ambities laten zich het beste samenvatten als ‘Vitaliseren, Vergroenen en Verduurzamen’. "We willen de longblaasjes in de Groene Long als het ware zuurstofrijker maken en bijdragen aan het het gezonder maken van de leefkwaliteit van de inwoners en de economie van Zuid-Limburg." Het opgaveteam zet in op drie speerpunten:
1. Vitaliseren van de bodem met focus op natuur-inclusieve landbouw en duurzame watersystemen.
2. Realiseren van robuuste (euregionale) landschappelijke verbindingen.
3. In balans brengen van Recreatie/Toerisme met het landschap gericht op mobiliteit.
De 5 V’s
Hoe gaat het opgaveteam dit bereiken? “De eerste stap was het formeren van het team met experts. Daarna zijn we gaan inventariseren wat er al gebeurt. We hebben gesproken met enkele tientallen sleutelspelers en zo is een goed beeld ontstaan van initiatieven én hun onderlinge verbanden. Het resultaat is een long list aan projecten. Om focus aan te brengen en te selecteren welke projecten of activiteiten we moeten oppakken, stimuleren en aanjagen, zijn diverse werksessies georganiseerd. Uitgangspunt is dat we het wiel niet opnieuw uitvinden, maar ons zoveel mogelijk richten op het verknopen van lopende programma’s en activiteiten binnen de Groene Long. Daarnaast leggen we de verbinding met de andere NOVI-opgaveteams. Er zijn bijvoorbeeld veel raakvlakken met het team Sterke en Gezonde Steden (o.a. op het gebied van stad-land-zones) en Circulaire Economie en Samenleving (o.a. korte ketens). Onze werkwijze is samen te vatten als de 5V’s: voortbouwen op, versterken, verbinden, vernieuwen en versnellen.”
Denken vanuit de opgave
Wat is nu de meerwaarde van NOVI op dit gebied? “Die ligt vooral op het gebied van dwarsverbanden leggen en verbinden. Meer vanuit de opgave denken en minder vanuit de sector. Dat kan alleen door mensen uit die verschillende sectoren bij elkaar te brengen en samen na te denken over een probleem. Een mooi voorbeeld is het tegengaan van wateroverlast. Dat kun je puur technisch benaderen door her en der buffers aan te leggen. Op zichzelf niks mis mee. Maar soms is het beter om vanuit een breder perspectief naar een probleem te kijken. Je zou het gebied bijvoorbeeld anders kunnen inrichten, of bomen planten of graften aanleggen, zodat naast waterbeheersing ook positieve effecten ontstaan op biodiversiteit en de klimaatdoelen en een impuls wordt gegeven aan het unieke Zuid-Limburgse landschap. Echter voor sommige opgaven hebben we nog geen goede passende oplossing of aanpak voor handen. Veelal is het doorbreken van bestaande systemen complex en duur. Denk hierbij aan o.a. het transformeren van de landbouw of het invulling geven aan de energieopgaven met behoud van de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Dit vraagt om nieuwe denkkracht en innovatieve oplossingen vanuit een meer natuur- en landschapsinclusieve benadering. Een Campus voor de Groene Long waarin dergelijke vraagstukken met kennis van uit de wetenschap in verbinding met het ondernemersveld wordt opgepakt, zou een mooie ontwikkeling zijn. De centrale ligging in de euregio biedt hiertoe zeker kansen.
Goede dynamiek
"We zijn pas net gestart en staan aan het begin van onze reis”, constateert François. “Dit jaar willen we in elk geval samen met alle partners komen tot een strategische agenda van projecten, inclusief investeringsagenda, voor de komende jaren. Daarnaast willen we kennis delen en verbindingen leggen tussen projecten en programma’s binnen de speerpunten van de strategische agenda. Uiteindelijk komt het ook aan op het inspireren en stimuleren van partijen, het organiseren van uitvoeringskracht en middelen, en het mobiliseren van de samenleving. Wat ons daarbij zeker helpt is ons adoptieteam; drie bestuurders (Roy van den Broek, Carlo Vankan en Piet Franssen) die de Groene Long hebben ‘geadopteerd’ en zich er sterk voor maken. Dit zorgt absoluut voor de goede dynamiek en breed draagvlak.”
Team Groene Long
- Francois Kool, gemeente Eijsden-Margraten (aanvoerder)
- Gaston Gelissen, ministerie BZK;
- Herman van Steenwijk, Provincie Limburg;
- Marianne Lensink, Waterschap Limburg;
- Tom Sijstermans en Pascalle Janssen, middengebied;
- Koen van Nieuwenhoven, Stadsregio Parkstad Limburg;
- Saskia Hendricks, gemeente Maastricht.
