Gemeenten en GR’en zijn allereerst zelf verantwoordelijk voor een gezond financieel beleid. Als financieel toezichthouder willen we gemeenten en GR’en helpen met het behouden van die gezonde financiële huishouding. Dit betekent dat een gemeente kan voortbestaan, zonder financiële steun uit het Gemeentefonds. De zogenaamde artikel 12 steun (van de Financiële verhoudingswet) waarbij wordt teruggevallen op de collectieve middelen van alle andere gemeenten. Dat betekent in praktijk dat wij de eigen verantwoordelijkheid respecteren, maar reageren op risico’s die tot financiële problemen kunnen leiden.
Werkwijze
Voor het volgen van de financiële ontwikkelingen zijn naast de begroting, begrotingswijzigingen en de jaarrekening ook documenten uit de Planning en Controlcyclus relevant. Zoals de Kadernota en de tussentijdse Bestuursrapportages.
De nadruk ligt op de begroting, daarop baseren wij de vorm van toezicht voor het komende begrotingsjaar. De criteria waaraan wij toetsen zijn opgenomen in de Gemeentewet en in het Gemeenschappelijk financieel Toezichtkader (GTK 2020 gemeenten en GTK 2022 GR-en).
Het begrotingsonderzoek kent twee uitkomsten voor gemeenten en GR’en; repressief toezicht of preventief toezicht.
Repressief toezicht
Repressief toezicht betekent dat de gemeente haar vastgestelde begroting en begrotingswijzigingen kan uitvoeren, zonder dat de Provincie dit vooraf moet goedkeuren. Deze vorm van toezicht is standaard.
Preventief toezicht
Gedeputeerde Staten (GS) stellen preventief toezicht in als:
- de begroting naar hun oordeel niet structureel en reëel in evenwicht is en
- de meerjarenraming uiterlijk in het laatste jaar dit evenwicht niet laat zien.
Bij preventief toezicht moeten GS de begroting eerst goedkeuren, voordat de gemeente met de uitvoering kan beginnen. GS kunnen preventief toezicht instellen als de begroting of de jaarstukken te laat zijn ingezonden.
Aanvullende informatie
Themaonderzoeken
GS hebben in juli 2024 ingestemd om vanaf de gemeente begrotingen 2025 te starten met een nieuwe wijze van verdiepingsonderzoeken. Besloten is voor themaonderzoeken. Hiermee worden gemeenten responsief, kort cyclisch en meer behoefte gestuurd beoordeeld. Hiervoor gaan we ook aansluiten bij themaonderzoeken die op landelijk niveau worden geïnitieerd.
Bevindingen vanuit de onderzoeken vergroten het financieel inzicht, kunnen een signaal functie hebben en aanzetten tot verbeteringen. De meerjarige uitspraak over de toezichtvorm met een onderzoeksrapport een keer in de vier jaar is hiermee komen te vervallen.
Belastingoverzicht
Een van de themaonderzoeken die wij jaarlijks uitvoeren is het Belastingoverzicht. In dit overzicht zijn de tarieven en de lastendruk van de Onroerende zaakbelasting, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing van de Limburgse gemeenten voor een meerpersoonshuishouden in kaart gebracht. De gemeentelijke lastendruk 2025 stijgt voor huurders in onze provincie met 4,93%. Eigenaren en gebruikers zien hun lasten gemiddeld met 4,03% stijgen.
Kaders voor toezicht
De provincie baseert het toezicht op een aantal wettelijke bepalingen in de Gemeentewet en enkele specifieke wetten. De gezamenlijke provincies geven voor de begrotingen van gemeenten en provincies ook kaders mee. In deze Gemeenschappelijke Toezicht Kaders (GTK) is beschreven hoe het toezicht in praktijk vorm krijgt en welke normen we daarbij hanteren. Naast het GTK gemeenten is in het Bestuurlijk Overleg Financiële verhoudingen (BOFv) van november 2023 de notitie incidenteel/structureel vastgesteld. De kaderstelling uit deze notitie maakt deel uit van de actualisering (2025-2026) van het GTK Gemeenten.
Jaarlijks worden onze aandachtspunten en aanvullende richtlijnen voor het opstellen van de komende begroting opgenomen in een begrotingscirculaire. GS informeren de Limburgse gemeenten en GR’en over aandachtspunten voor het opstellen van hun komende begroting.
