De agenda voor 2021 was alweer goed gevuld. Niets wees erop dat gouverneur Theo Bovens op 9 april zijn functie terug zou geven. Toch gebeurde het. In minder dan 20 minuten nam hij een zwaar besluit dat het begin werd van een bewogen periode. Voor het provinciebestuur, voor alle provinciemedewerkers, maar ook voor hem persoonlijk.
Limburg maakt Nederland écht groter
“Corona hield ons nog stevig in zijn greep op 1 januari 2021. Daarom hadden we een alternatief voor de traditionele nieuwjaarsreceptie bedacht. Deels in de buitenlucht en deels in de Feestzaal, op veilige afstand, maakten we een tv-uitzending die alle Limburgers live via L1 konden volgen. Bijna 80 duizend mensen waren er via hun beeldscherm bij. #LimburgVerlicht was die maanden en dus ook in die uitzending het thema en dat was weer verbonden aan Meedoen in Limburg, een actie die we in november gestart waren. Ons doel was én is om iets te betekenen voor de Limburgse jeugd. Veel jongeren hebben door corona 2 jaar verloren. Samen met het Jeugdcultuurfonds, het Jeugdsportfonds en Stichting Leergeld wilden we een lichtpuntje bieden in een sombere tijd. Januari was ook de maand waarin we de resultaten van de Brede Economisch Sociale Taskforce (BEST) onder leiding van UM-rector Rianne Letschert bespraken tijdens een druk bezochte hybride Statenconferentie. BEST-Limburg adviseerde om in het herstelbeleid na corona ‘brede welvaart’ als uitgangspunt te nemen. Eén aanbeveling was om tot de inrichting van een kenniscentrum Brede Welvaart te komen. Dit kenniscentrum zou jaarlijks een Staat van Limburg uit kunnen brengen die als basis dient voor het stellen van brede welvaartsprioriteiten. Oud-voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, professor André Knottnerus, werd trekker van de voorbereidingsgroep. In september, tijdens mijn afscheidssymposium ‘Op weg naar een beter Limburg’ zijn verschillende sprekers hier uitgebreid op ingegaan. Het is een onderwerp dat wat mij betreft blijvende aandacht verdient.”
Ik kijk met grote dankbaarheid terug op het feit dat ik 10 jaar gouverneur van Limburg mocht zijn.
Het was business as usual
“Ondanks de coronabeperkingen werden er burgemeesters herbenoemd en beëdigd. Het Mooshöfke van Lindenheuvel won de Kern met Pit en ik mocht Panos Kouris de Marc Cornelissen Brightlands Award uitreiken. Ik was zoals gewoonlijk bij het Grensregio-overleg, deelde ontbijt uit aan de afvalhelden van RD4 in Heerlen, nam deel aan de dagelijkse stroom van videovergaderingen zoals die van het Interprovinciaal Overleg (IPO) waar ik voorzitter van was, en ik had veel contact met de burgemeesters en de Veiligheidsregio’s over corona. Kortom: een drukke en bijzondere periode, waarin ook nog eens carnaval moest worden afgeschaald. Géén poster, géén Knoevelemint, wel nog de huldiging van de LVK-winnaar. Min of meer business as usual dus. Ook op 9 april ging ik ’s ochtends gewoon naar het Gouvernement. Toen mijn dag begon was ik nog gouverneur.”
Dat moet een vervreemdende ervaring zijn geweest
“Het was een bizarre dag. In 20 minuten nam ik zelf de beslissing om af te treden. Het ambt van gouverneur mag geen onderwerp zijn van politieke discussie. Als er geen respect is voor de uitvoerende macht, kan ik mijn rol als boegbeeld en boven de partijen staande voorzitter niet naar mijn standaarden invullen. In die atmosfeer, die onveilige context wil ik niet functioneren. Het vertrouwen was onvoldoende. Het middel waar PS naar greep was mijns inziens niet passend voor de situatie. Er zijn veel mensen beschadigd; bestuurders én ambtenaren. Limburg is beschadigd. Onterecht, zoals later door onderzoek werd bevestigd. We doen het in Limburg op het gebied van integriteit aanwijsbaar beter dan welke andere provincie dan ook. We lopen in ons beleid echt voorop. In eerste instantie wilde ik blijven tot er een verkenner was benoemd, maar dat bleek al snel ondoenlijk. Toen Johan Remkes waarnemend gouverneur werd, heb ik alles persoonlijk aan hem overgedragen. Dat vond ik belangrijk. Ik wilde voor zoveel mogelijk continuïteit zorgen. De breuk was toch al enorm.”
Voelt u zich beschadigd?
“Er zijn veel mensen beschadigd. Burgers, ambtenaren, bestuurders en ikzelf ook. Ten onrechte wordt opstappen toch gezien als een teken dat er iets niet klopt. Er zal wel iets geweest zijn, dat beeld blijft kleven. Ik had het groots gevonden als PS de hand in eigen boezem had durven steken. Dat is niet gebeurd. Individueel wel, en dat waardeer ik zeer, maar collectief heb ik nog geen excuus aan de Limburgse samenleving gehoord. Limburg is niet gerehabiliteerd. Integriteit is een politiek wapen geworden. Grensoverschrijdend gedrag en intimidatie ook. Wat dat betreft is de politiek volstrekt op drift geraakt. Men praat de media en elkaar na, gooit alles in one-liners op sociale media. Er is geen ruimte meer voor reflectie of waarheidsvinding. Dat vind ik een schadelijke ontwikkeling, die echt niet alleen des Limburgs is. Onze provincie heeft een deuk opgelopen. Persoonlijk hoef ik echter niet te klagen. Nog terwijl ik mijn ontslagbrief zat te schrijven, werd ik bij wijze van spreken al heilig verklaard. En ik kan terugkijken op 10 mooie jaren. Ik ben trots op wat we bereikt hebben. We hebben een beweging gestart waarmee we werken aan een menselijke samenleving, aan een gezond én zinvol leven voor elke Limburger. We zijn grensverleggend bezig. Kijk naar de ontwikkelingen rond de Einsteintelescoop. Limburg maakt Nederland écht groter.”
Wat gunt u Emile Roemer, uw opvolger?
“Ik gun hem de rust en de tijd om zich het gouverneurschap eigen te maken. Ik vond gouverneur zijn geen baan, het was een way of life. Daar moet je langzaam in kunnen groeien. Ik vind het jammer dat er geen traditie bestaat waarin je als voormalig bestuurder je ervaring en expertise kunt overdragen. Nu merk ik in mijn omgeving eerder een zekere verlegenheid ten opzichte van oud-bestuurders en ambtenaren. Mensen vinden het moeilijk om je aan te spreken, ze weten niet hoe ze met de situatie om moeten gaan. Ook institutioneel is die kramp er, alsof je 2 jaar volledig weg en onzichtbaar moet zijn, terwijl je veel te delen hebt. Maar misschien is dat normaal. Zelf heb ik, denk ik, ook te weinig gebruik gemaakt van de kracht en expertise van mijn voorgangers. Kremers, Van Voorst tot Voorst, Frissen, het zijn stuk voor stuk mensen met een enorme staat van dienst. Roemer noemt mij Emeritus gouverneur, dat zou misschien een mooie titel met een knipoog voor een dergelijke rol kunnen zijn.”
En hoe kijkt u zelf terug op deze bewogen periode?
“Naarmate er meer tijd overheen gaat, wordt de beeldvorming genuanceerder en komt het gevoel voor proportionaliteit terug. Ik kijk met grote dankbaarheid terug op het feit dat ik 10 jaar gouverneur van Limburg mocht zijn. Mocht samenwerken met duizenden Limburgers in allerlei verbanden, die zich met ziel en zaligheid inzetten voor de medemens, buiten én binnen het publieke bestuur. En hopelijk heb ik op een paar terreinen het verschil kunnen maken, een bijdrage kunnen leveren, wat kunnen betekenen, óók voor de gewone Limburgse vrouw of man. Dat wil ik blijven doen in welke hoedanigheid dan ook. Limburg is nog niet van mij af.”
